آیتالله سیدمحمد وحیدی
آیتالله آقای حاج سیدمحمد وحیدی شبستری، در ۱۲۹۵ش در شهرستان شبستر در استان آذربایجان شرقی به دنیا آمد. پدرش آیتالله حاج سیدرضیالدین از علمای برجستهی شبستر بود. پدربزرگ او حاج سیدمحمد و نیز جدش آیتالله علامه حاج سیداسماعیل شبستری از شاگردان آیات عظام صاحب جواهر و شیخ حسن کاشفالغطا از علمای شبستر بودند که مزارش محل مراجعهی عام و خاص میباشد (چاوشیان، ۱۷ـ ۱۸). او پس از فراگیری خواندن و نوشتن و ادبیات در زادگاهش، در ۱۳۵۲ق به تبریز رفت و در مدرسهی طالبیه ساکن شد. مدت دو سال از درس خارج فقه و اصول آیات عظام آن شهر سود برد و سپس در ۱۳۵۴ق جهت تکمیل تحصیلات دینی به قم رفت(شریف رازی، آثار الحجه…، ۳۶۰). در حوزهی علمیهی قم به فراگیری سطوح عالیه نزد آیات عظام شیخ محمدعلی حائری قمی، سیدمحمدتقی خوانساری و میرسیدعلی یثربی کاشانی پرداخت و همزمان فلسفه، کلام و عرفان را از حضرات آیات: شیخ مهدی مازندرانی، میرزا آقا دامغانی و میرزا محمدعلی شاهآبادی فراگرفت. پس از فراغت از سطوح، به درس خارج فقه و اصول آیتالله حاج سیدمحمد حجت کوهکمری حاضر شد و به مدت هشت سال بهرههای فراوان برد و از استادش آیتالله حجت و آیتالله سیدابوالحسن اصفهانی اجازهی اجتهاد داشت. در سال ۱۳۶۳ بنا به دعوت مکرر مردم زادگاهش و دستور آیتالله حجت، به شبستر مراجعت کرد و قریب ده سال در آن سامان به خدمات بزرگ علمی و دینی پرداخت (شریف رازی، ۳۶۰). در سال ۱۳۷۲ق به حوزهی علمیهی قم بازگشت و به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت و همزمان و به مدت یک سال در درس خارج فقه و اصول آیتالله العظمی بروجردی شرکت کرد (همان). پس از وفات آیتالله بروجردی (۱۳ شوال ۱۳۸۰ق) رسالهی عملیهاش را چاپ کرد و بخشی از شهریهی حوزه را برعهده گرفت و مدرسهی وحیدیه (همراه با کتابخانهای بزرگ) را بنیاد نهاد. مدت چهل سال، در ایام تعطیل حوزه به آذربایجان مسافرت مینمود و در شهرهای شبستر و میاندوآب و مناطق اطراف، به تأسیس مدارس و مساجد و حسینیههای بسیار اقدام میفرمود. او در نشر مذهب اهل بیت در استانهای آذربایجان غربی و کردستان کوشش بسیار مینمود و همواره مبلغان بسیار به آن سامان میفرستاد و بنا بر دستورشان، مساجد و حسینیههای فراوان در شهرها و روستاهای آن دو استان، بنیاد نهاده شد.
با آغاز نهضت اسلامی، همگام با دیگر مراجع تقلید به سخنرانی و صدور اعلامیهها و پیامهای متعدد پرداخت که مجموعهی آنها در کتابی گرد آمده است. با طرح انجمنهای ایالتی و ولایتی، با ارسال تلگرافی به اسدالله علم نخستوزیر وقت، اعتراض خود را نسبت به تصویب آن لوایح اعلام کرد (اسناد انقلاب اسلامی…، ج ۲، ۳۱) پس از آن نیز به فعالیتهای مبارزاتی خود در قالب صدور اعلامیههای انقلابی در راستای نهضت اسلامی امام خمینی ادامه داد(نک به: پیام انقلاب، اغلب صفحات). در چهلم شهدای فاجعهی ۱۹ دی قم، با صدور اعلامیهای روز ۲۵ بهمن را عزای عمومی اعلام کرد(اسناد انقلاب…، ج ۵، ۲۲۷). در ۱۱/۱۲/۱۳۵۶ با صدور اعلامیهای رژیم پهلوی را به خاطر سرکوب قیام مردم تبریز و قم به شدت مورد انتقاد قرار داد (همان، ۲۲۹). در چهلم شهدای حوادث خونین یزد و جهرم در ۱۳/۲/۱۳۵۷ با صدور اعلامیهای رژیم را به شدت مورد انتقاد قرار داد (همان، ۲۵۱). در ۳۱/۲/۱۳۵۷ و در چهلمین روز قیام نوزده دی قم، روز ۲۷ خرداد را عزای عمومی اعلام کرد و مردم را به پاسداشت یاد شهدای آن روز فراخواند(همان، ۲۷۲). در ۲۰/۷/۱۳۵۷ با صدور اعلامیهای سرکوب قیام مردم تهران در روز ۱۷ شهریور را تسلیت گفته و اقدام رژیم در سرکوب آن قیام را محکوم کرد(همان، ۳۹۳). در پی یورش نظامیان به مردم تهران در اول محرم ۱۳۵۷ش با صدور اعلامیهای آن را محکوم کرد(همان، ۵۰۴). در ۷/۱۰/۱۳۵۷ با صدور اعلامیهای کشتار مردم سراسر کشور در جریان تظاهرات تاسوعا و عاشورا را محکوم کرد و روز ۲۹ محرم آن سال را عزای عمومی اعلام نمود (همان، ۵۵۵). با اقدام دولت بختیار در بستن فرودگاهها و ممانعت از ورود امام خمینی به کشور با صدور اعلامیهای آن را محکوم کرد (همان، ۶۳۸). پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم به حمایت از نظام اسلامی میپرداخت تا اینکه در روز چهارشنبه ۱۰ ربیعالثانی ۱۴۲۱ق (۲۲ تیر ۱۳۷۹ش) بدرود حیات گفت. پیکر پاکش با حضور هزاران نفر، صبح پنجشنبه تشییع و پس از نماز آیتالله سیدموسی شبیری زنجانی بر آن، در مسجد بالاسر حرم حضرت فاطمهی معصومه (س) به خاک سپرده شد. مراسم تجلیل از مقام علمیاش تا مدتها ادامه یافت.(«درگذشت آیتالله…»، ۱۹۸) او به زیارت جامعهی کبیره و عاشورا علاقهی فراوان و تقید به قرائت داشت و بر زیارت جامعه، شرحی نگاشت.
برخی از تألیفات معظمله عبارتاند از: ۱ـ توضیحالمسائل ۲ـ مناسک حج ۳ـ حاشیهی عروة الوثقی ۴ـ حاشیهی منهاج الصالحین ۵ـ مجمع المسائل (استفتائات) ۶ـ اللئالی المنتظمه فی المسائل المستحدثه ۷ـ الهدایه الی مسائل الاجاره ۸ـ الوجیزه النافعه فی احکام القضا و الشهاده ۹ـ تحفه الولاه فی احکام القصاص و الدیات ۱۰ـ النقد و التفریعات فی الحدود و التعزیرات ۱۱ـ الفلاح فی مسائل النکاح ۱۲ـ مستمکات الاحکام (در استئنائات احکام در ابواب مختلف فقه) ۱۳ـ الولایه الساطعه فی الموجز (در بیان مسائل اقتصاد اسلام) ۱۹ـ حاکمیت پیرامون خاتمیت و رفع شبهات ۲۰ـ پیام انقلاب(مجموعه اعلامیهها، سخنرانیها و مصاحبهها پیرامون انقلاب اسلامی از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۶۰) و کتابهای مخطوط ایشان، عبارتاند از: ۱ـ تفسیر قرآن کریم(تا جزء پنجم). ۲ـ ترجمه و شرح خصال صدوق ۳ـ پنجاه مجلس ۴ـ اجوبة المسائل الارومیه ۵ـ شرح وسیله النجاة (اجتهاد و تقلید، و طهارات). نیز از آثار ماندگارش در قم بنای حسینیهی قائم (ع) است.
منابع
۱٫ اسناد انقلاب اسلامی، ج ۲، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۴
۲٫ پیام انقلاب، مجموعه بیانیههای اعلامیههای حضرت آیتالله العظمی سیدمحمد وحیدی، قم، وحیدیه، ۱۳۶۰
۲٫ چاوشیان، حسن، زندگینامه آیتالله العظمی سیدمحمد وحیدی، قم، وفایی، ۱۳۸۰
۳٫ «درگذشت آیتالله سیدمحمد وحیدی»، آینهی پژوهش، شمارهی ۶۳، مرداد و شهریور ۱۳۷۹
۴٫ شریف رازی، محمد، آثار الحجه، ج ۲، قم، برقعی، ۱۳۳۲